Eén op de drie zelfstandige supermarkten draait verlies

Rode cijfers in plaats van rode prijzen op de balansen van bijna één op de drie zelfstandige supermarkten. Verrast u dat?

Luc Ardies: “Nee, eigenlijk niet. 2022 was pittig voor onze sector. De energieprijzen gingen fors naar omhoog, met niet zelden maandelijkse facturen van tienduizenden euro’s voor een supermarktuitbater. Bovenop gingen de loonkosten met meer dan een tiende naar omhoog en omdat wij in Vlaanderen op kop staan in Europa met het aantal supermarkten per inwoner, zie je prijsverhogingen - denk ook aan de gestegen grondstoffen - door de concurrentieslag niet volledig aan de kassa.”

“Het model van de zelfstandige supermarktuitbater laat dat trouwens ook niet zomaar toe. Meer dan 90 procent van onze leden zijn zelfstandigen in een franchisesysteem van de grote merken: denk aan AD Delhaize, Proxy Delhaize, Carrefour Market, Spar, Alvo... Dat zijn niet meer de kruideniers van vroeger die hun eigen baas waren."

"In hun assortiment zijn de meeste zelfstandige uitbaters verplicht om de samenstelling van het gamma van de supermarktketen te volgen. Ook zij moeten de vele promoties en stuntprijzen hanteren. Veel ketens bepalen zelfs maximumprijzen voor de producten, waar het vroeger ging om ‘aanbevolen prijzen’ en winkeliers zelf hun marge nog wat konden bepalen. Dat gaat nu niet meer. Andere, lokale producten toevoegen aan je gamma, waarop je meer winst kan nemen, dat laten de contracten ook niet meer toe. Waar kan je dan nog winstmarge zoeken? De huur, de energiefactuur, het assortiment: dat ligt allemaal vast. Wat overblijft, is de personeelskost, maar daarop kan je ook niet eindeloos beknibbelen.”

In de coronajaren 2020 en 2021 - toen we met dat mondmasker liefst naar de buurtwinkel gingen in plaats van de grote supermarkt - draaiden zelfstandige supermarkten over het algemeen mooie winsten. Is het niet logisch dat na vette jaren ook eens een mager jaar komt?

Luc Ardies: “Het is voor een familiale onderneming - zoals veel zelfstandige winkeluitbaters - geen ramp om eens een jaar 200.000 euro verlies te maken als je dat de daaropvolgende jaren weer kan goed maken, maar de trend voor de voorbije tien jaar is negatief en alarmerend. De winst na belastingen zakt systematisch in onze sector."

"De grote ketens komen wel met winstcijfers, maar zij hebben ook flink wat winkels die verlies draaien, maar dat compenseren ze met andere winkels die goed boeren. Of ze stoten de verlieslatende winkels af zoals Delhaize en misschien binnenkort nog andere ketens, om dan aan een overnemer de wetten te dicteren.

"Veel zelfstandige uitbaters hebben de luxe niet om het verlies van de ene zaak met de winst van de andere te compenseren: zij moeten zien dat hun eigen winkel winst draait of anders blijft het niet duren. Met het model dat nu overheerst - zelfstandige uitbaters die zelf hun centen investeren in hun handelsfonds en de risico’s dragen, maar toch de marsorders van de ketens moeten slikken - zien we niet waar dat zal veranderen.”

Als het model niet deugt waaraan veel zelfstandige uitbaters vasthangen, hebben ze dan niet goed genoeg nagedacht alvorens die contracten te tekenen?

Luc Ardies: “Wees gerust, ze hebben zeer goed nagedacht. Maar in deze heel specifieke sector is het te nemen of te laten. Om een voorbeeld te nemen: als ik de uitbater ben van de AD Delhaize in Buggenhout en ik ben de samenwerking met Delhaize beu als mijn contract van vijf of tien jaar afloopt, dan kan ik gerust Delhaize de rug toekeren. Maar waar naartoe? Elk dorp heeft tegenwoordig wel een Carrefour, een Spar en een Albert Heijn en in zo’n oververzadigd supermarktlandschap kan je als onafhankelijke winkel je plaats niet meer verdienen. Je hebt de grote aankoopcentrales ook nodig om producten aan een goede prijs te krijgen.”

Hoe komt het dan dat twee op de drie zelfstandige supermarkten wél winst maakten in 2022?

Luc Ardies: “De grotere zelfstandige supermarkten doen het nog wat beter en er zijn er ook die het geluk hebben dat er geen twee of drie concurrenten in dezelfde straat liggen. Ook zijn er wel wat zelfstandige uitbaters die verschillende winkels runnen en zij hebben wel wat schaalvoordelen. Maar ook de winsten staan onder druk. Ze waren vorig jaar maar de helft van 2021."

"De gemiddelde winst was 106.000 euro en nu zullen mensen zeggen: wat zitten ze daar toch te reclameren. Maar zo’n winst dient wel om reserves op te bouwen voor de toekomst. Met de energietransitie en de digitalisering zullen uitbaters de komende jaren flink kosten moeten maken. Het is trouwens dankzij die reserves dat familiebedrijven wel een verliesjaar kunnen uitzweten, maar dat moet geen drie jaar op rij gebeuren want dan houdt het ook op.”

Toch vreemd dan dat er veel interesse is voor de 128 winkels die Delhaize afstoot?

Luc Ardies: “Veel interesse? Ik wil het uiteindelijk nog wel zien. Ik hoor verhalen dat Delhaize voorstellen doet waarbij de huur lange tijd niet moet betaald worden. Dat zouden ze niet doen als de interesse zo groot was. Er zijn zelfstandigen die met de vrijgekomen winkels denken om met schaalvergroting winstgevender te worden, maar wie kandidaat is doet zo’n overname niet altijd uit groot enthousiasme, maar ook uit schrik dat er anders weer een extra concurrent in de buurt bijkomt. Als ze een contract kunnen bekomen met meer vrijheid in de prijszetting, kan het ook een kans zijn.”

Onze winkelkar is al fors duurder geworden, zeker in vergelijking met het buitenland. Als de zelfstandige uitbaters meer vrijheid krijgen om hun prijzen aan te passen, zullen de prijzen nog meer stijgen.

Luc Ardies: “Dat verhaal van die te hoge prijzen horen we nu al zo lang, maar dat wil ik toch wat nuanceren. België is een klein land en we kunnen niet de ambitie hebben om ons wat prijsniveau te meten met grote landen en dito afzetmarkten zoals Frankrijk, Duitsland en ook Nederland. Landen waar ze trouwens nog eens minder supermarkten per inwoners hebben."

"De prijs in een supermarkt komt er op basis van de kosten die je maakt en die zijn in ons land - denk aan de lonen - hoger dan op veel plaatsen. Op heel wat producten heft de overheid dan ook nog eens hoge accijnzen en btw, wat het winkeltoerisme naar de buurlanden alleen maar doet toenemen. Ik wil maar zeggen: meer marge voor de winkeluitbaters hoeft niet per se ten koste van de consument te gaan.”

Als er te veel supermarkten zijn en een derde draait verlies, is het dan geen economische wetmatigheid dat er supermarkten zullen verdwijnen zodat de winkels die overblijven rendabeler worden?

Luc Ardies: “Dat klopt. Maar dan zullen wel duizenden werknemers, in één van de weinige sectoren waar kortgeschoolde mensen nog van harte welkom zijn, op straat belanden. Ik lees dat onze minister van werk Pierre-Yves Dermagne (PS) pleit voor dezelfde loonvoorwaarden in de hele sector en dan zullen de zelfstandige supermarkten bij bosjes de deuren sluiten omdat ze structureel verlieslatend zijn. Met als resultaat dat ons winkelaanbod er heel uniform uitziet met grotendeels discounters."

"Een andere optie, die wij verkiezen, is toch dat de grote ketens met hun aankoopcentrales weer wat kansen geven aan lokaal ondernemerschap en hun strakke politiek herbekijken.”

Bron: Het Laatste Nieuws - Steven Swinnen