De Nieuwe Blauwe Zak

“We willen voor alle huishoudelijke verpakkingen die op de Belgische markt worden gebracht een recyclage oplossing bieden,” begint Patrick Laevers, managing director van Fost Plus. “Belangrijk om weten is dat we wel enkel verantwoordelijk zijn voor de huishoudelijke verpakkingen. Of, om het in supermarkttermen uit te drukken als voorbeeld: het blikje waarin je frisdrank zit, is een huishoudelijke verpakking. De folie rond het pallet waarop de blikjes worden geleverd, is een industriële verpakking. De inzameling en recyclage van bedrijfsmatige verpakkingen gebeurt trouwens door onze zusterorganisatie Valipac.”

En-en-en-verhaal
Fost Plus wil dus zo veel mogelijk huishoudelijk verpakkingsafval inzamelen. Maar om deze verpakkingen te kunnen recycleren, moet het ook kwalitatief of zo ‘zuiver’ mogelijk zijn. Anderzijds moeten ook de systemen, waarmee het afval wordt verzameld (de huis-aan-huisinzameling van PMD, papier en karton en de inzameling van glas via de glasbollen), efficiënt zijn. “Het is dus een en-en-en verhaal,” zegt Patrick. “Want indien je enkel veel tonnen verpakkingsafval ophaalt, moet je de kwaliteit er van laten zakken. En indien je enkel zeer intensief op één fractie werkt, dan kan je nooit die hoge aantallen realiseren. En als je verschillende basissystemen naast elkaar gaat organiseren, dan zal dat de kost verhogen en de efficiënte verlagen. Er is dus een zeer grote drive bij Fost Plus om op die drie niveaus tegelijk te werken.”

De ambitie van Fost Plus past in een groter maatschappelijk beeld: “We willen als maatschappij evolueren naar een circulaire economie. Onze rol daarin is de verpakkingen inzamelen, recycleren en zorgen dat het reclyclaat opnieuw kan worden gebruikt.” Fost Plus is volgens hem een garantie dat de kost op het invoeren van de circulaire economie het laagst is. Hij geeft wel toe dat er, ondanks alle inspanningen, geen enkel proces 100% circulair zal zijn. “Er zal altijd een zekere in- en outflow zijn. Het is wel evident dat we die zo klein mogelijk trachten te houden. En dat zo weinig mogelijk virgin materiaal in de cirkel brengen.”

Uitdagingen
Op dit moment vraagt Europa dat er 22,5% van de plastic wordt gerecycleerd, in 2025 wordt dat objectief naar 50% gebracht en in 2030 naar 55%. In ons land is vandaag het doel al 30%, wat dus beduidend hoger is dan in de rest van Europa, en willen we naar 50% gaan in 2020, 65% in 2023 en 70% in 2030.

Vandaag wordt er in ons land al 42% van de plastic gerecycleerd. “België heeft dus een echte frontrunners rol,” zegt Patrick. “Maar willen we die rol behouden, en willen we de doelstelling van 50% in 2020 halen, dat hebben toch nog een behoorlijk gat te dichten.” Om haar ambitieuze doelstellingen te halen, werkt Fost Plus vandaag op twee grote werven; een eerste is de invoering van de nieuwe blauwe zak, een tweede zijn alle inspanningen rond de inzameling van plastic verpakkingsafval in bedrijven en op publieke plaatsen.

De nieuwe blauwe zak
Om na te gaan waar er nog potentieel ligt om onze materiaalkringlopen beter te sluiten, organiseert de OVAM regelmatig sorteeranalyses van de huisvuilzak. Uit de laatste analyse bleek dat er in het restafval van de gemiddelde Vlaming jaarlijks nog ongeveer 15 kg plastics zitten. Ongeveer de helft ervan zijn verpakkingen die mits extra inspanningen nog een tweede leven kunnen krijgen. Midden 2018 werd dan ook, na grondige proefprojecten van Fost Plus, besloten om onze huidige pmd-zak te vervangen door een nieuwe blauwe zak met verruimde inhoud.

In de 'oude' blauwe zak mogen enkel blikjes, brikken, petflessen en flacons gestopt worden. In de nieuwe, verruimde versie mogen vrijwel alle plasticverpakkingen: dus ook botervlootjes, yoghurtpotjes, folie, zakjes ... Dat maakt het sorteren voor de consument een stuk gemakkelijker en de gebruiksvriendelijkheid een stuk groter. Verpakkingen met een kindveilige sluiting, verpakkingen van gevaarlijke afvalstoffen, piepschuim en verpakkingen met een grotere inhoud dan acht liter, mogen nog steeds niet in de zak. Die laatste mogen, net als nu trouwens, naar het containerpark. “Er zijn ook nog een aantal samengestelde verpakkingen, die beter niet in de blauwe zak terecht komen,” licht Patrick toe. “Het betreft dan verpakkingen die uit verschillende lagen (bvb. plastic en niet-plastic) zijn opgebouwd, of omdat verschillende materialen met elkaar gemixt worden. We zijn wel met de producenten van die verpakkingen aan het bekijken hoe dat soort verpakking kan worden vervangen.”

Fost Plus en de OVAM schatten dat op deze manier de hoeveelheid restafval per Vlaming met 7 à 8 kg per jaar teruggedrongen kan worden. Dat is het equivalent van ongeveer vier restafval zakken per jaar.

Sorteercapaciteit
De nieuwe blauwe zak zal geleidelijk aan worden ingevoerd. Op die manier krijgen alle actoren in de afval- en recyclageketen de tijd om zich goed voor te bereiden. Vooral de sorteercentra moeten een aantal ingrijpende wijzigingen ondergaan om de bijkomende verpakkingen te kunnen verwerken. In september kondigde Fost Plus nog aan dat er 300 miljoen euro voorzien wordt om nieuwe sorteercentra te bouwen. Die zullen tegen 2021 operationeel zijn. Tot dan wordt er doorgewerkt aan de omschakeling van de bestaande sorteercentra. In 2019 zullen al 11 intercommunales overschakelen op het nieuwe systeem. Tegen 2021 moeten alle 35 intercomunnales volgen.

Buitenshuis
“De Belg mag dan wel de sorteerkampioen van Europa zijn, eens we ons huis verlaten, lijken we dat helemaal te vergeten,” aldus Patrick. “Onderweg, op het werk, het strand, in de sportclub etc. wordt er veel minder goed gesorteerd.” Fost Plus onderneemt heel wat sensibiliseringsacties, onder andere samen met mooimakers in Vlaanderen, om zwerfvuil tegen te gaan. Maar dat is niet genoeg. Daarom rolt het drie grote projecten uit, om het afval dat we buitenshuis creëren, ook selectief te verzamelen en recycleren. Een eerste project heeft als doelstelling om meer PMD in bedrijven op te halen. “We zijn nu campagnes aan het opzetten richting kmo’s om er voor te

zorgen dat zij hun verpakkingsafval sorteren. Ieder bedrijf heeft trouwens al die verplichting, maar slechts een derde van de bedrijven doet het ook. Onze doelstelling is om de 14.000 ton plastic verpakkingen die daar nu selectief wordt verzameld, te verdubbelen over vijf jaar.” Fost Plus heeft ook coaches aangeworven die in meer open omgevingen, zoals sportclubs, scholen, ziekenhuizen, evenementen, etc. projecten voor selectieve ophaling helpen opzetten. “Zo zou bijvoorbeeld ook een verenigde winkelstraat een initiatief kunnen nemen, en mag ze daarvoor de hulp van zo een coach inschakelen”, legt Patrick uit.

In de heel publieke ruimtes zoals parken, straten en pleinen etc. wil Fost Plus ook meer geselecteerd afval ophalen. “Ik besef dat we in die omgevingen realistisch moeten zijn. Maar toch beschouwen we het glas halfvol en niet halfleeg. In de blauwe vuilbak zit soms tot 50% restafval en dus is de kwaliteit onvoldoende. Er zit dus wel ook nog 50% ‘goed materiaal’ in. Dus gaan een ‘voorsortering’ organiseren, waarbij we eerst de restafval er uit halen om dan de plastic verpakkingen te kunnen recycleren.”

“Deze initiatieven en de uitbreiding van de pmd-zak naar alle soorten plastic verpakkingen zijn alleszins belangrijke stappen in de richting van een echte economie van circulaire verpakkingen,” besluit hij.